REPORTERS WITHOUT BORDERS (RSF)
Reporters sans frontières
The CAMBODIAN CENTER FOR INDEPENDENT MEDIA (CCIM)
UN Human Rights Council Universal Periodic Review
Written submission by Reporters Without Borders and the Cambodian Center for Independent Media on the state of freedom of expression and access to information in CAMBODIA
A – Overview of the press freedom situation and access to information
Ranked 143rdout of 179 countries in the 2013 World Press Freedom Index of Reporters Without Borders, Cambodia is at its lowest ranking ever. It fell 26 places from 2012 as a result of the events that occurred in 2012 related to freedom of expression and freedom of the press. In most of the cases, the journalists are summoned to Court according to the penal code instead of the press law. Although freedom of the press is guaranteed under the Article 41 of the Cambodian constitution, it is not a reality in Cambodia.
Broadcast media are by far the most popular way through which the majority of Cambodians receive information. All TV stations, most of more than a hundred radio stations and most of the newspapers are controlled by the ruling party, the Cambodian Peoples’ Party (CPP) or people with close links to it, which guarantees a governmental control over the media and the access to information. As of 2012, all 11 television stations in Cambodia were either owned by the government or a hybrid of government and private (CPP-allied) ownership. Television is overtaking radio as the primary means through which to communicate with the voting public,and is the most tightly controlled medium in the country. Television content is mostly entertainment driven, and because all of the stations are subject to pre-broadcast vetting of news content, they are virtually identical in their presentation of the news.
As of 2012, Cambodia had 30 newspapers published on a regular basis, although there are approximately 300 registered (according to the Ministry of Information), many of which have at least partisan ownership by a government party and are used as platforms for spreading propaganda and discrediting the opposition. Overall, print media faces less government restriction than broadcast media because of its limited coverage.
As with television, permission to broadcast on radio is granted by the Ministry of Information. Radio is highly regulated in Cambodia but it has greater penetration throughout the country because it is a more accessible and affordable medium for the majority of the population who live in rural areas, especially those with no TV coverage or newspaper distribution. In light of the limited access afforded to opposition political parties on television, radio in Cambodia plays a significant role in providing more equitable and balanced media access for parties other than the CPP.
While high costs and lack of computer access and electricity have meant a relatively low penetration rate for the internet in Cambodia (only 4.4% of the population in 2012), it is still an influential medium which has the potential to grow exponentially as access widens and costs fall. With the introduction of wireless broadband services, Internet Service Providers (ISPs) have been quick to invest in the Cambodian market, enabling greater high-speed coverage throughout the country.The Internet holds great potential for dramatically changing the media landscape in Cambodia, and to some extent already has. Its increasing influence on the way that news and public opinion is aired is evidenced by the growing number of news websites, blogs and passing social commentary originating from Cambodia that can be found online today. It is a difficult medium to control, though there has been no lacking of trying on the part of the government.
B – Escalation of the threats against press freedom and journalists since 2009.
The main threat against journalists, media workers and press freedom lies in the large collection of law articles that can be used against them as well as a biased justice system. As a result, most of them are afraid to publish any criticism against specific members of the government. Since 2009, the number of cases trying to restrict media freedom has increased. 2012 has been defined as the worse year for freedom of expression and the media.
In 2009, government officials brought anew phase in the politicisation of defamation and disinformation complaints.Hang Chakra, the opposition daily Khmer Machas Srok (http:// kmsblog.wordpress.com/)editor was jailed for a year after he wrote two articles in April and May 2009 in which he said a Deputy Prime Minister was corrupt. This was a result of an abuse of a law about disinformation that was inherited from the United Nations Transitional Authority in Cambodia (UNTAC). Hang Chakra was released on April 13th, 2010, after he was pardoned by the late King Father Norodom Sihanouk for Khmer New Year.
In a media research published by CCIM on July 2009 and supported by the European Union, the local organizationstatedthat “business and political elites in Cambodia have increasingly turned to the Press Law of 1995 and UNTAC criminal code to sue or intimidate journalists, rather than brute force. Under the press law, misinformation is a criminal offense”.
The new criminal code, which took effect on 10th December 2010, reinforced the already existing restrictions on free expression. For example, article 495 is based on a vague definition of incitement as sharing or exposing the public to speech, writings, drawings or audio-visual telecommunication that could “directly result in a crime being committed” or in “serious social unrest.” Defamation and “affecting the dignity” of others is also punishable under this article.As a result, the World Food Programme employee Seng Kunnakawas sentenced to a six-month jail sentence and a fine of 1 million riels (250 dollars) by a Phnom Penh court on a charge of criminal incitement for printing an article critical of the government and showing it to workmates. He was convicted under article 495 of this code for sharing an article from the popular news blog KI-Media referring to Prime Minister Hun Sen and several other senior politicians as “traitors.” His arrest came just days after the prime minister accused the WFP of wrongly claiming that Cambodia faced the possibility of a food shortage.
2012 became the worse year for freedom of press in the country. On August 9th 2012, Chan Soveth, a Senior investigator at the human rights organization ADHOC, was summoned by Phnom Penh municipal court for allegedly “providing assistance to the perpetrator” of a crime whilst working with land rights activists in Kratie province.
In September 2012, Mam Sonando, owner of Beehive Radio, was sentenced to 20 years imprisonment for allegedly assisting a secessionist movement in Kratie Province. His arrest on July 15, 2012 came shortly after a news report aired on Beehive Radio detailing a complaint lodged with the International Criminal Court accusing the Cambodian government of committing crimes against humanity. Many international groups and leaders campaigned for his release. Following his appeal inMarch 2013, his sentence was reduced to 5 years and suspended. He was subsequently released after serving 8 months in prison.
On September 11th, 2012, Hang Serei Oudom’s body was found in the trunk of his abandoned car near a cashew nut plantation in Ratanakiri province. Oudom covered environmental issues for VorakchunKhmer Daily. Human rights groups including ADHOC were not satisfied with theinvestigation, which was twice closed by the investigating judge at Ratanakirri Provincial Court despite strong evidence linking King Seanglau, a local military police official, who was implicated in one of Oudom’s articles detailing illegal logging published a few days before the murder occurred.
Mr Sovannatith, Reporter Team Leader and Assistant to the VorakchunKhmer Daily’s editor-in-chief, told VOD staff that Mr Oudom was very happy with his work and aware of the risks involved. Mr Sovannatith is sorry for the loss of his colleague but said he is not afraid to continue reporting about illegal logging in Ratanakiri.
In October 2012, RFA reporter Sok Ratha was summoned by Ratanakiri Provincial Court for questioning on charges of incitement to commit a crime. The allegations related to incitement of members of an ethnic minority to engage in violent protests against D.M. Group Corporation in 2009.
In December 2012, Mr Trang Try, a journalist for the New Decade Newspaper and member of the Khmer Democratic Journalist Association, was arrested by order from Kratie Provincial Court on a charge of extortion. He was arrested after he reported illegal logging to the police.
Mr Vichey Anon, a Radio Free Asia (RFA) journalist, was found unconscious the day after reporting Mr Try’s arrest. He was found on the road connecting Kratie and Stung Treng provinces. His condition was attributed to a traffic collision. He remains in a coma.
C – Respect of Cambodia’s implementation of the UN recommendations
In December 2009, Cambodia accepted the 91 recommendations made during its first UPR. Reporters Without Borders and CCIM will comment on 5 of them that both organizations are most qualified to comment upon.
- Recommendation 46 (a) from Switzerland: “Ensure that the freedom of expression and of the press guaranteed in the Constitution are effectively respected”
On October 1st, 2012, the owner of radio “Beehive”, Mam Sonando, was found guilty of incitement and insurrection and sentenced to 20 years in jail. This use of the penal code is believed to be a political move to silence him and led to the widespread belief that he was targeted because of his activities. He was released in March 2013 but remains under judicial supervision. According to his lawyer, there was no real argument that could have led to his sentencing. His case and above explanations show evidence that freedom of the press is not a reality in Cambodia.
Another one is the censorship of five radio stations by the Ministry of Informationto cease their coverage during the Commune elections in June 2012.
- Recommendation 46 (b) from the Czech Republic: “review its newly adopted penal code with a view to ensuring its compliance with the permissible limitations to freedom of expression as stated in ICCPR”
In 2010, when the new penal code was adopted, local organisations denounced the fact that freedom of expression and freedom of the press would be reduced. In a press release published a day before its adoption, the Cambodian human rights organisation Licadho warned that “any person who criticizes a judicial act or decision aiming to endanger Cambodian institution can be sentenced to up to six months imprisonment and 1 million riel fine” under article 523 of the Penal code. As such, a newspaper cannot criticize a decision done by a tribunal for example. The organisation identified eight other articles that reduce the rights to freedom of the press. For CCIM, the widespread practice of self-censorship among Cambodian media professionals is born out of a fear of being prosecuted for criminal offences under the country’s penal code for reporting on issues that highlight any controversial activities by the government. This is how the radio Voice of Democracy decided to hire a legal consultation each time it publishes an investigation report.
Since 2009, not only the Penal code has not been amended or reviewed. However, it has been used against Mam Sonando to silence him.
- Recommendation 46 (c) from Israel: “take effective measures to ensure the freedom of expression and opinion by amending the press law that allows for a broad interpretation of the vague term “humiliation of national institutions” and authorizes censorship, the suspension of publishing and imprisonment under the guise of “national security and political stability”.
A press law has been adopted in 1995 by the National Assembly. A number of provisions can be seen as positive for, in theory, it should afford vital protection to those working in the media. However, some of its provisions are imposing restrictions on the content. According to the law, the press shall not “publish anything which may affect public order by directly inciting one or more persons to commit violence”(article 11), “publish or reproduce any information which may affect national security and political stability”(article 12), “publish or reproduce false information which humiliates or contempt national institutions” (article 13) and “anything which affects the good customs of society” (article 14). None of these notions are explained in the law, which gives the opportunity of a very broad interpretation. As of today, no measure has been taken to amend this law.
Moreover, there has been a full confusion as to which law should be applied when a journalist faces defamation charges. For example, article 20 of the press law states that “any act committed by employers, editors or journalists that violate[s] the criminal law shall be subjected to punishment according to Criminal law”. This reference has not been clarified until today and the adoption of the penal code in 2010 makes it all the more dangerous as stated above and resulted in Hang Chakra’s sentence.
- Recommendation 46 (d) from Mexico: “adopt legislative measures necessary so that journalists are not persecuted while exercising their profession and violations of the limits on freedom of expression are not sanctioned criminally”
Since 2009, no such attempt has been done to ensure journalists’ safety despite the recent attacks on reporters. While the 2010 penal code can protect media professionals from criminal prosecution related to their work, the press law is still vague and lacks clarification related to the use of the Penal code. From 2010 to 2013, the harassment Map[1] published by the Cambodian Center for Human Rights (CCHR), 85 cases of media harassment including arrests, prevention from entering public events, confiscation or damage of their property, criminal charges and violence were recorded.
In 2012, at least three journalists were beaten up because of their activity when covering sensitive issues such as illegal logging. One journalist, Heng Serei Oudom, has been found dead in the trunk of his car on 11 September 2012 after he reported about illegal province in the province of Rattanakiri.As evidenced by the recent case of Radio Beehive station owner Mam Sonando’s imprisonment, and the numerous journalist deaths in Cambodia over the years, which have gone uninvestigated and unsolved, the dangers of reporting on public issues such as conservation, land rights and employment conditions are still present. Intimidation and threats from the groups in power and with power are commonplace for owners of independent media stations, journalists and reporters who attempt to report news truthfully and impartially.
While the government has not been able to take any measure to ensure journalists’ legal and physical safety, it has received recommendations from the civil society in May 2013 to draft an Access to information law as a guardian for journalism safety.
- Recommendation 47 from Hungary: “Elaborate an action plan for ensuring free access to the electronic media and for liberalizing the electronic media ownership rules”
Since 2009, CCIM has been stating that “as Cambodia establishes closer relations with China, a country known for its draconian control of the Internet through its “Great Firewall of China,” there is no doubt that the countries will work together on IT and Internet-related issues”. Until 2011, Cambodia was regarded as a “Digital Democracy” because of its lack of web restrictions, especially in comparison with its regional neighbours. Beginning in 2011, however, the government (through the Ministry of Interior) began to block certain websites, particularly social media sites such as blogspot.com and KI-Media. Recent attempts to censor the Internet in Cambodia include a decree issued by the Ministry of Telecommunications in December 2012 stating that “Internet cafes cannot be located within 500 meters of a school or allow their clients to gamble, porn surf, visit websites selling drugs or commit crimes that threaten national security or “traditions”.
As outlined in CCHR’s new media report[2], the momentum being gathered by new media such as mobile phones and internet is already ushering in an evolution of the way the media operates in Cambodia, with the hope that it will encourage greater quality independent news reporting and freedom of expression. “There are a number of independent Cambodian news websites, many of which use video and radio to spread their information, and which are often connected to social media platforms and websites such as Facebook, Twitter and YouTube, through which they also disseminate their news features. Similarly, many Cambodian radio stations use the Internet to disseminate their programs: Channels like VOD, VOA and Voice of Civil Society (run by COMFREL) and others broadcast online.”
The Press Law of 1995 mandates that the crime of “Defamation” be prosecuted under the civil code. This mandate, however, only applies to print media leaving social media users, as well as radio announcers, technically vulnerable to criminal prosecution. An event occurred in January 2013 that rose concerns about the future of Facebook use in the country. In February 2013, Phel Pearun, a teacher living in Phnom Penh, has been summoned to the police after he published a post on Facebook a month before where he was warning of the police practices in a specific district of the capital. “After reading the article posted on his Facebook page, the information was written with the intention of defaming the police. It affects my reputation and my organization,” the deputy police chief told the Cambodia Daily on February 27th[3].
Such consideration over online freedom of expression can be dangerous to protect it. There is one new Facebook user every 2 minutes in Cambodia; this rapidly growing sector represents a lot of opportunities for freedom and access to information in the country. According to the Ministry of Posts and Telecommunications, Cambodia had 2.7 million Internet users as of December 2012. That number represents a 60% rise in users over the previous year and 18% of the total population. From 2010-2011, Internet users in Cambodia have increased from 320,000 to over 2 million.
D – Independent journalism at stake
The gagging of independent media by the government and the use of public services and civil servants for party purposes, criticized by electoral observers, is directly responsible for the lack of genuinely democratic balloting as expected by the people. The government and CPP maintain strong control over the media and do not support freedom of the press in Cambodia. In addition, due to low literacy rates and affordability, only 2 percent of Cambodians, mostly in urban areas, read newspapers, making the captive audience for print media quite small and concentrated. This in turn affects the financial viability of publications which are not politically backed as they struggle to attract commercial funds from advertisers who do not see the value in investing in a medium with limited distributional reach.
As a result of the entrenched political influence over the media in Cambodia radio station owners have developed a tendency to always follow government orders and there is still a culture of fear among journalists. Of the 160 radio stations registered with the Ministry of Information (as of 2013), only three could be considered independent – CCIM’s Sarika FM, the Women’s Radio and Radio Beehive. However they, Radio Beehive in particular, face frequent government obstruction, harassment and intimidation. Despite being shut down on a number of occasions, and facing repeated restrictions, Radio Beehive has played an important role in paving the way for independent radio in Cambodia, selling airtime to other parties who are unable to obtain licenses to broadcast. In 2013,the media market in Cambodia is still small and developing. The operational costs for radio, as with other mediums, is high and the opportunity to raise funds commercially through advertising is low, making the market for selling advertising airtime highly competitive.
Most Cambodian journalists who have graduated from a media faculty seek jobs with foreign institutions and media outlets which offer higher salaries. As a result, the quality of the content of news reports is still questionable. Moreover, journalists are very often badly paid. This has consequences in the ethics and ability of reporters to stay independent. For example, when press conferences are held by businesses, journalists receive money to attend. Since 2009, efforts are done to improve journalism ethics. The Cambodian Journalists’ Council for Ethics (CJCE) was created with the aim to establish a mechanism to contribute in strengthening and promoting the professional ethics and responsibilities of people in the media sector, especially the Cambodian journalists through monitoring and helping them correct their media practices among journalists. Monitor, evaluate, and discuss and publications in newspapers and magazines available and inform individuals or institutions about compliance with the Code of Ethics, receive reports from individuals and journalists about possible violations of the Code of Ethics, propose disciplinary actions for journalists who have been deemed to have violated the Code of Ethics such as informing the associations or institutions to which the journalist is a member of, conduct training for journalists on compliance with the Code of Ethics. At present, the CJCE is actively and independently functioning to promote the journalist code of ethics by monitoring five television stations and eight newspapers.
E – Discrimination in the access to information
Access to information is a fundamental human right and one that is pivotal to the development of Cambodia. The 1993 Cambodian Constitution emphasized the obligation of the government to promote and protect the rights of Cambodian citizens. This right of access to information is further enshrined and expanded upon in the Universal Declaration on Human Rights (UDHR) and the International Covenants of Civil and Political Rights (ICCPR), whose article 19 assures the right of everyone to seek, receive, and impart information and ideas through any media.
Almost 20 years after the adoption of the Cambodian Constitution, free access to information in Cambodia is not yet achieved. There is currently an absence of laws and mechanisms to guarantee such a freedom. There is also the lack of knowledge and participation by the public on the issue. Since early 2000, a number of NGOs and advocates have made a push to improve freedom of information, but the commitment of the government and other policy makers has yet to be made.
The political environment in Cambodia has played, and continues to play a central role in shaping the country’s media landscape. Although technically (according to the Constitution and political framework that was created after the Paris Peace Agreements of 1991) Cambodia is a liberal parliamentary democracy, the party which has ruled for much of the time since – the Cambodian People’s Party (CPP) – has established and maintained an authoritarian rule. Access to TV coverage for opposition parties was limited to the Equity News Programme, a joint United Nations Development Programme-National Television of Cambodia project, established to give equitable access to all political parties on the national television channel TVK. This UN-funded program created in 2003 has been permanently halted in November 2012 after it broadcast a feature on government-awarded economic land concessions in Ratanakkiri province’s Virachey National Park. On November 11, the hosts of the show were forced to apologize for the feature, after Minister of Environment Mok Mareth had sent a letter to Minister of Information Khieu Kanharith complaining that some images used in the program were archive video footage of forest logging from a different location in Cambodia. The spokesman for the Council of Ministers Phay Siphan said that it was unlikely that TVK would have a similar program.Equity’s shows were also one of very few television programs to give airtime to human rights activists and labor unions in the country[4].
In its 2009 media research, CCIM states that “no ministries employing media relations officers, and few NGOs offering training courses for public relations professionals”. In addition, officials rarely hold press conferences, preferring to keep going on in the government secret. While a small progress have been done in terms of institution representation, most journalists are disappointed for in most of the cases, they do not have access to a professional spokesperson.
In addition, Cambodia counts at least a dozen minorities with their own dialects. Even if the presence of indigenous people in Cambodia is small compared to its neighboring countries in Southeast Asia, access to information remains a problem for these minorities, which are discriminated.The eastern provinces of Mondulkiri and Ratanakiri are the most concerned by this problem as their region is very difficult to access for telecommunications. Currently, however, the government has granted a number of permits to local and multi-nationals companies for plantations, mining and mining explorations, and other investments, which up to the present the indigenous groups are the ones who carry the burden of the effects of such investments. Among the most common problems the indigenous groups are facing are the: land alienation, displacements of indigenous groups from their residences in their ancestral domain, prohibition from harvesting non-timber forest products, and victimization from violence the companies resorted to keep the indigenous groups away from the land the companies claimed to have legal permit from the government. As a result of the lack of information, the indigenous communities remain powerless in deciding for their communities’ future.
On 23 December 2010, a draft access to information law was submitted to the Cambodian National Assembly by a member of parliament from the opposition Sam Rainsy Party. While there has been pressure on the government to enact the law since the submission, similar drafts have been submitted in the past with no success. However, in response to these efforts, the Ministry of National Assembly and Senate Relation and Inspection (MoNASRI) drafted a policy framework on access to information. To date, the policy framework has been in the hands of this Ministry and has not progressed past the original draft.
F – Lack of transparency and fears about the upcoming 2013 National assembly elections
With regards to the lack of independence of the media and access to information explained above, Reporters Without Borders and CCIM fear the 2013 National Assembly election will not be fair, as shown in the past. In the run up of the commune elections in 2012, an information ministry ban was put on the retransmission by Cambodian stations of Voice of America and Radio Free Asia programmes on the local elections held throughout Cambodia on 3rd, June. One station was taken off air for a day while another was forced to broadcast musical programming. The Khmer radio station Voice of Democracy, operated by CCIM, also had to take down its news broadcasts related to the election on June 3rd. At that time, Chea Sundaneth, executive director of the Women’s Media Centre of Cambodia, told Reporters Without Borders she had received a request from the ministry on 31 May to stop broadcasting VOA and RFA programmes, as well as those of Radio France International and Radio Australia, on the organization’s radio station. The owner of Angkor Rattha Radio, Keo Rattha, said he had received similar instructions.
Equal access to media for all parties was a concern addressed by the Committee for Free and Fair Elections in Cambodia (COMFREL) in their report on the 2012 commune elections, and one that has been raised in the past. According to the political watchdog, the CPP received most of positive broadcast coverage from 18th May 2012 to 4th June 2012, while the main opposition parties received less coverage and all negative. During their monitoring period from 1 September 2011 to 15 January 2012, COMFREL also found that CPP received on average more broadcasting time in all TV stations than any other political party.
G – Law to condemn denial of the Khmer Rouge Genocide
According to several Cambodian journalists, Prime Minister Hun Sen’s new law criminalizing denial of the Khmer Rouge genocide is a political move, aimed at the political oponents of the Prime Minister. The bill was drafted within a week and the law passed unanimously during a special session of the country’s National Assembly but in the absence of all opposition politicians, who were expelled from parliament after forming a new party, the Cambodia National Rescue party.
This new law mandates a jail term of up to two years and fines of $1,000 for anyone convicted of denying the 1975-1979 genocide.
Two aspects of the law constitute its key problems: a conflict with the principle of the right to free expression and a lack of proportionality between the offence and penalty.
Combating genocide denial and the hatred it fuels are obviously necessary and praiseworthy goals. But we must stress that they cannot be achieved at the price of violating the constitutional principle of free expression. Turning historical fact into an unassailable dogma imposed by the state opens the door to dangerous excesses. When writing about the historical facts during the 1975-1979 period, how will a journalist, blogger or historian decide when a comment begins to constitute a “denial” that is punishable under this law?
The penalties envisaged by this law are neither necessary nor proportionate. Envisaging a prison sentence for abusing freedom of expression contravenes Cambodian constitution and the country’s international obligations.
RECOMMENDATIONS
- Implement effectively the recommendations accepted in 2009
- Draft an Access to information law combined with a Freedom of Information law and in consultation with civil society to improve transparency and media professionalism
- Ensure impunity does not go unpunished and create an independent commission to investigate the case of Heng Serei Oudom as well as journalists’ and media workers’ attackers.
- Open the TV and radio market to independent and community broadcaster, including reviewing the attribution process for radio frequencies for community radios to be able to broadcast.
- Make the draft of the cyber law available to the public and allow civil society to contribute to its elaboration.
- Abrogate the law criminalizing denial of the Khmer Rouge genocide.
CONTACTS
Hélène Sackstein, RWB Representative in Geneva – sackstein@rsf-ch.ch, Tel : + 41 79 696 61 33
Benjamin Ismail, Bureau Asie-Pacifique – asie@rsf.org, +33 1 44 83 84 70
Clothilde Le Coz, RWB’s correspondent in Cambodia – c.lecoz@gmail.com – +855 (0)886 004 813
[1]http://sithi.org/temp.php?url=jour_case/jour_case.php
[2]http://www.cchrcambodia.org/admin/media/report/report/english/2012_07_24_New_Media_and_the_Promotion_of_Human_Rights_in_Cambodia_ENG.pdf
[3]http://www.cambodiadaily.com/archive/police-accuse-teacher-of-defamation-over-facebook-post-11780/
[4]http://www.cambodiadaily.com/archive/un-funded-equity-news-program-scrapped-14805/
អង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន
REPORTERS WITHOUT BORDERS (RSF)
Reporters sans frontiers
មជ្ឍមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ
ការត្រួតពិនិត្យជាសកលតាមកាលកំណត់
របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ
កិច្ចប្រជុំលើកទី១៨
អត្ថបទលាយលក្ខណអក្សរដាក់ជូនដោយអង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន
និងមជ្ឍមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យស្តីអំពីស្ថានភាព
សេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
ក) ការពិនិត្យទូទៅលើស្ថានភាពសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន
ដោយទទួលបាននូវចំណាត់ថ្នាក់ទី១៤៣ក្នុងចំណោមប្រទេស១៧៩ក្នុងសន្ទសន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកនៅឆ្នាំ២០១៣របស់អង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតនៅក្នុងលំដាប់ទាបបំផុតដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្លាក់២៦លំដាប់ថ្នាក់ពីការវាយតម្លៃនៅឆ្នាំ២០១២ ដោយសារតែព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងនៅឆ្នាំ២០១២ ទាក់ទងនឹងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ នៅក្នុងករណីភាគច្រើន អ្នកកាសែត ត្រូវបានគេកោះហៅឡើងតុលាការដោយប្រើច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ជាជាងច្បាប់សារព័ត៌មាន។ ទោះបីជាសេរីភាពសារព័ត៌មានត្រូវបានធានានៅក្នុងមាត្រា៤១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាក្តី ការពិតជាក់ស្តែងមានភាពផ្ទុយទាំងស្រុង នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរលកធាតុអាកាសមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងជាងគេ ដោយប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនពឹងផ្អែកដើម្បីទទួលព័ត៌មាន។ ស្ថានីយទូរទស្សន៍ទាំងអស់ ស្ថានីយវិទ្យុភាគច្រើន ក្នុងចំណោមស្ថានីយជាងមួយរយ និងកាសែតភាគច្រើន ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គណបក្សប្រជាជានកម្ពុជាដែលកាន់អំណាច ឬក្រុមមនុស្សដែលជិតស្និទ្ធនឹងគណបក្សនេះ។ ប្រការនេះ បានធានានូវការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន។មកត្រឹមឆ្នាំ២០១២ស្ថានីយទូរទស្សន៍ទាំង១១នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាល ឬស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់រួមរវាងរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមហ៊ុនឯកជនដែលមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ទូរទស្សន៍កំពុងតែឈានមុខវិទ្យុក្នុងនាមជាមធ្យោបាយបឋមក្នុងការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយអ្នកបោះឆ្នោតនិងជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងតឹងតែងបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ កម្មវិធីនៅក្នុងទូរទស្សន៍ភាគច្រើនជាការកែកំសាន្ត ហើយពីព្រោះខ្លឹមសារព័ត៌មាននៃស្ថានីយទាំងអស់ត្រូវគេត្រួតពិនិត្យមុនពេលផ្សាយព័ត៌មានទាំងអស់ស្ទើរតែដូចគ្នាទាំងស្រុង។
មកត្រឹមឆ្នាំ២០១២ ប្រទេសកម្ពុជាមានកាសែត៣០ដែលចេញផ្សាយជាប្រចាំ ទោះបីជាមានកាសែតប្រមាណជា៣០០ដែលបានចុះបញ្ជី (យោងតាមស្ថិតិរបស់ក្រសួងព័ត៌មាន) កាសែតជាច្រើនមានម្ចាស់កម្មសិទ្ធិរួមជាមួយដៃគូរដ្ឋាភិបាល ហើយត្រូវត្រូវគេប្រើប្រាស់ជាវេទិកាឃោសនា និងវាយប្រហារទៅលើគណបក្សប្រឆាំង។ ជារួម ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្នែកបោះពុម្ព ប្រឈមមុខនឹងការរឹតត្បិតដោយរដ្ឋាភិបាលតិចជាងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរលកធាតុអាកាស ដោយសារតែការចែកចាយនៅមានកម្រិត។
ដូចជាក្នុងករណីទូរទស្សន៍ ក្រសួងព័ត៌មានជាអ្នកចេញអាជ្ញាប័ណ្ណអនុញាតឲ្យបង្កើតស្ថានីយវិទ្យុណាមួយ។ វិទ្យុគឺជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយដែលមានច្បាប់តឹងរឹងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែវាអាចគ្របដណ្ដប់នៅទូទាំងប្រទេស ពីព្រោះវាជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលងាយបើកស្តាប់ ហើយអាចទិញប្រើប្រាស់បានសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនដែលរស់នៅតំបន់ជនបទ ជាពិសេស សម្រាប់អ្នកដែលទូរទស្សន៍មិនអាចផ្សាយដល់ ឬមិនមានកាសែតលក់។ ក្នុងខណៈដែលសិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់ទូរទស្សន៍នៅមានកម្រិតសម្រាប់គណបក្សប្រឆាំងនានា វិទ្យុដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការផ្តល់សិទ្ធិប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយប្រកបដោយសមធម៌ និងតុល្យភាព សម្រាប់គណបក្សផ្សេងៗក្រៅពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ក្នុងខណៈដែលសេវាប្រើប្រាស់នៅមានតម្លៃខ្ពស់ និងមានកង្វះខាតកុំព្យូទ័រ និងអគ្គីសនីប្រើប្រាស់ មានន័យថាចំនួនអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនថឺណិតនៅមានកម្រិតទាបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ (គឺមានតែប្រជាពលរដ្ឋ៤,៤%នៅឆ្នាំ២០១២) វាគឺជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលមានឥទ្ធិពលមួយ ដែលមានសក្តានិពលអាចនឹងកើនឡើងនូវចំនួនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ក្នុងខណៈដែលលទ្ធភាពក្នុងការប្រើប្រាស់កាន់តែទូលំទូលាយ ហើយតម្លៃកាន់តែធ្លាក់ចុះ។ នៅពេលដែលសេវាអ៊ីនថឺណិតអត់ខ្សែត្រូវបាននាំចូលមកប្រើប្រាស់ ក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាអ៊ីនថឺណិតនានា បានចាប់ផ្តើមដាក់ទុនវិនិយោគយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅក្នុងទីផ្សារកម្ពុជា ដែលបង្កឲ្យមានសេវាអ៊ីនថឺណិតល្បឿនលឿនកាន់តែទូលំទូលាយ នៅទូទាំងប្រទេស។ អ៊ីនថឺណិត មានសក្តានុពលខ្លាំងក្នុងការផ្លាស់ប្តូរទិដ្ឋភាពនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយក្នុងកម្រិតណាមួយនោះវាបានធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនេះរួចទៅហើយ។ ភស្តុតាងជាក់ស្តែងនៃការកើនឡើងនូវឥទ្ធិពលរបស់អ៊ីនថឺណិតក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និងទស្សនៈផ្សេងៗ គឺការកើនឡើងនូវចំនួនវ៉ិបសាយ និងប្លុកព័ត៌មាននេះឯង ព្រមជាមួយនឹងការផ្សព្វផ្សាយបទអត្ថាធិប្បាយសង្គមពីប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេអាចមើលឃើញនៅក្នុងអ៊ីនថឺណិតនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ វាគឺជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយដែលពិបាកនឹងគ្រប់គ្រង ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលបានព្យាយាមគ្រប់គ្រងក្តី។
ខ) ការកើនឡើងនូវការគំរាមកំហែងចំពោះសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងអ្នកកាសែតចាប់តាំងពី២០០៩
ការគំរាមកំហែងជាចំបងចំពោះអ្នកកាសែត អ្នកប្រកបអាជីពផ្នែកសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន ស្ថិតនៅក្នុងមាត្រាច្បាប់ជាច្រើន ដែលគេអាចប្រើប្រាស់ប្រឆាំងនឹងពួកគេ ព្រមទាំងប្រព័ន្ធតុលាការដែលមានភាពលម្អៀងទៀតផង។ ជាលទ្ធផល ពួកគេភាគច្រើនមានការភ័យខ្លាចក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយនូវការរិះគន់នានាចំពោះមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលជាក់លាក់ណាម្នាក់។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩ ចំនួននៃករណីនៃការព្យាយាមដាក់កំហិតចំពោះសេរីភាពសារព័ត៌មាន បានកើនឡើង។ ឆ្នាំ២០១២ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាឆ្នាំអាក្រក់ជាងគេផ្នែកសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលបាននាំមកនូវរូបភាពថ្មីនៃការធ្វើឲ្យបណ្ដឹងពីបទបរិហារកេរ្ត៍ និងការផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត ឲ្យក្លាយជារឿងនយោបាយ។ លោក ហង្ស ចក្រា និពន្ធនាយនៃកាសែតខ្មែរម្ចាស់ស្រុក (http:// kmsblog.wordpress.com/) ត្រូវគេដាក់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំ បន្ទាប់ពីគាត់បានសរសេរអត្ថបទពីរកាលពីខែមេសា និងខែឧសភាឆ្នាំ២០០៩ ដែលគាត់បាននិយាយថាឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីម្នាក់បានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។ នេះគឺជាលទ្ធផលនៃការរំលោភទៅលើច្បាប់នៃការផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតដែលបន្សល់ទុកពីសម័យអ៊ុនតាក់។ លោក ហង្ស ចក្រា ត្រូវបានគេដោះលែងនៅថ្ងៃទី១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១០ បន្ទាប់ពីលោកត្រូវបានអតិតសម្តេចព្រះវរាជបិតា នរោត្តម សីហនុ ផ្តល់ការលើលែងទោស ក្នុងឪកាសបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ។
នៅក្នុងការស្រាវជ្រាវព័ត៌មានមួយដែលចេញផ្សាយដោយCCIMនៅខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៩ និងគាំទ្រដោយសហភាពអឺរ៉ុប មជ្ឍមណ្ឌលក្នុងស្រុកមួយនេះបានអះអាងថា៖ «ក្រុមឈ្មួញ និងមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលជាន់ខ្ពស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានងាកទៅរកច្បាប់សារព័ត៌មានឆ្នាំ១៩៩៥ និងក្រមព្រហ្មទណ្ឌអ៊ុនតាក់កាន់តែច្រើនឡើង ដើម្បីប្តឹង ឬគំរាមកំហែងចំពោះអ្នកកាសែត ជាជាងប្រើប្រាស់កម្លាំងបាយ។ នៅក្នុងច្បាប់សារព័ត៌មាន ការផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត គឺជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។»
ក្រមព្រហ្មទណ្ឌថ្មី ដែលចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១០ខែធ្នូឆ្នាំ២០១០ បានធ្វើឲ្យការដាក់កំហិតលើសេរីភាពបញ្ចេញមតិដែលមានស្រាប់កាន់តែខ្លាំងឡើង។ ឧទាហរណ៍ មាត្រា៤៩៥ផ្អែកលើការឲ្យនិយមន័យស្រពិចស្រពិលចំពោះបទញុះញង់ ថាជាការចែករំលែក ឬលាតត្រដាងសាធារណៈចំពោះសម្តី ការសរសេរ រូបគំនូរ ឬទូរគមនាគមន៍សោតទស្សន៍ និងចក្ខុទស្សន៍ ដែលអាច «បង្កឲ្យបទឧក្រិដ្ឋមួយត្រូវបានគេប្រព្រឹត្តដោយផ្ទាល់» ឬបង្កឲ្យមាន «ចលាចលសង្គមធ្ងន់ធ្ងរ។»បទបរិហារកេរ្ត៍ និង«ប៉ះពាល់សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ»របស់អ្នកដទៃ ក៏អាចត្រូវគេដាក់ទោសដោយប្រើមាត្រានេះដែរ។ លោក សេង គុណកា បុគ្គលិកអង្គការស្បៀងអាហារពិភពលោក ត្រូវបានគេកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលប្រាំមួយខែ និងពិន័យជាប្រាក់មួយលានរៀលដោយតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ ពីបទញុះញង់ ដោយសារតែបានបោះពុម្ពអត្ថបទមួយដែលមានការរិះគន់រដ្ឋាភិបាល ហើយយកទៅបង្ហាញអ្នករួមការងារជាមួយ។ គាត់ត្រូវបានគេកាត់ឲ្យជាប់ទោសនៅក្រោមមាត្រា៤៩៥នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌនេះ ពីបទចែកចាយអត្ថបទមួយពីប្លុកKI-Mediaដែលមានប្រជាប្រិយភាព ហើយហៅនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងអ្នកនយោបាយជាន់ខ្ពស់ដទៃទៀតថាជា«ជនក្បត់»។ ការចាប់ខ្លួនរូបលោក កើតឡើងតែពីរបីថ្ងៃបន្ទាប់ពីនាយករដ្ឋមន្រ្តីចោទប្រកាន់អង្គការស្បៀងអាហារពិភពលោក ថាបានអះអាងដោយមិនត្រឹមត្រូវថាប្រទេសកម្ពុជាអាចប្រឈមមុខនឹងកង្វះខាតស្បៀង។
ឆ្នាំ២០១២ បានក្លាយជាឆ្នាំដែលអាក្រក់ជាងគេសម្រាប់សេរីភាពសារព័ត៌មាន នៅក្នុងប្រទេស។ នៅថ្ងៃទី៩ខែសីហាឆ្នាំ២០១២ លោក ចាន់ សុវេត អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ត្រូវបានតុលការរាជធានីភ្នំពេញកោះហៅ ពីបទ«ជួយអ្នកប្រព្រឹត្ត»បទឧក្រិដ្ឋមួយ ក្នុងពេលដែលធ្វើការជាមួយសកម្មជនសិទ្ធិដីធ្លីនៅខេត្តក្រចេះ។
នៅខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១២ លោក ម៉ម សូណង់ដូ នាយកវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំ ត្រូវគេកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ២០ឆ្នាំ ពីបទចូលរួមចលនាអប្បគមន៍នៅខេត្តក្រចេះ។ ការចាប់ខ្លួនរូបលោកនៅថ្ងៃទី១៥ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១២ កើតឡើងបន្ទាប់ពីវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំផ្សាយអត្ថបទព័ត៌មានមួយអំពីពាក្យបណ្ដឹងមួយដែលបានប្ដឹងទៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ដែលចោទប្រកាន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថាបានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ ក្រុមសិទ្ធិមនុស្ស និងមេដឹកនាំអន្តរជាតិជាច្រើននាក់ បានធ្វើយុទ្ធនាការទាមទារឲ្យដោះលែងរូបលោក។ បន្ទាប់ពីឡើងឧទ្ធរណ៍នៅខែមីនាឆ្នាំ២០១៣ ការកាត់ទោសរូបលោកត្រូវបានកាត់បន្ថយមកត្រឹម៥ឆ្នាំ ហើយត្រូវបានព្យួរទោស។ ក្រោយមក លោកត្រូវបានគេដោះលែង បន្ទាប់ពីជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេល៨ខែ។
នៅថ្ងៃទី១១ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១២ សាកសពរបស់លោក ហង្ស សេរីឧត្តម ត្រូវបានគេរកឃើញ នៅក្នុងឃ្លុបឡានមួយដែលគេយកទៅចោលនៅក្នុងចម្ការស្វាយចន្ទីមួយក្នុងខេត្តរតនគីរី។ លោកឧត្តម បានយកព័ត៌មានអំពីបញ្ហាបរិស្ថានសម្រាប់កាសែតវរជនខ្មែរ។ អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងនោះរួមមានអាដហុកផងដែរ មិនមានការពេញចិត្តចំពោះការស៊ើបអង្កេត ដែលត្រូវបានបិទពីរលើកដោយចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនៅតុលាការខេត្តរតនគីរីនោះឡើយ ទោះបីជាមានភស្តុតាងរឹងមាំចោទប្រកាន់ គីង សៀងឡៅ ដែលជាមន្រ្តីកងរាជអាវុធហត្ថ ហើយត្រូវបានចោទប្រកាន់នៅក្នុងអត្ថបទមួយរបស់លោកឧត្តមពីការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់ ដែលបានចេញផ្សាយពីរបីថ្ងៃមុនពេលលោកត្រូវគេធ្វើឃាត។
លោក សុវណ្ណរិទ្ធ ប្រធានក្រុមអ្នកយកព័ត៌មាន និងជាជំនួយការនិពន្ធនាយកកាសែតវីរជនខ្មែរបានប្រាប់វិទ្យុសម្លេងប្រជាធិបតេយ្យ(VOD)ថា លោកឧត្តមមានការរីករាយចំពោះការងាររបស់រូបលោក ហើយបានដឹងអំពីការប្រថុយប្រថានដែលគាត់ប្រឈមមុខផងដែរ។ លោកសុវណ្ណរិទ្ធ មានការសោកស្តាយចំពោះការបាត់បង់សហការីរបស់រូបលោក ប៉ុន្តែលោកនិយាយថាលោកមិនខ្លាចនឹងបន្តការយកព័ត៌មានអំពីការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់នៅខេត្តរតនគីរីនោះឡើយ។
នៅខែតុលាឆ្នាំ២០១២ លោក សុខ រដ្ឋា អ្នកយកព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរី ត្រូវបានតុលាការខេត្តរតនគីរីកោះហៅទៅសាកសួរ ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។ ការចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងការញុះញង់ឲ្យក្រុមជនជាតិភាគតិចធ្វើការតវ៉ាប្រឆាំងដោយហិង្សាជាមួយក្រុមហ៊ុនឌីអិមគ្រុម នៅឆ្នាំ២០០៩។
នៅខែធ្មូឆ្នាំ២០១២ លោក ត្រាង ទ្រី អ្នកយកព័ត៌មាននៅកាសែតទសវត្សរ៍ថ្មី និងជាសមាជិកសមាគមអ្នកកាសែតប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនតាមបទបញ្ជារបស់តុលាការខេត្តក្រចេះ ពីបទជម្រិតទារប្រាក់។ គាត់ត្រូវគេចាប់ខ្លួន បន្ទាប់ពីគាត់រាយការណ៍ប្រាប់ប៉ូលីសអំពី សកម្មភាពកាប់ឈើខុសច្បាប់។
លោក វិជ័យ អនន្ត អ្នកយកព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរី ត្រូវគេវាយឲ្យសន្លប់ មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីលោករាយការណ៍ព័ត៌មានអំពីការចាប់ខ្លួនលោកទ្រី។ គាត់ត្រូវគេរកឃើញនៅលើផ្លូវក្នុងព្រំប្រទល់ខេត្តក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង។ គេបានចាត់ទុកករណីរបស់លោកថាជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ លោកកំពុងសន្លប់មិនទាន់ដឹងខ្លួននៅឡើយ។
គ) ការគោរពអនុសាសន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិដោយកម្ពុជា
នៅខែធ្នូឆ្នាំ២០០៩ ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលយកអនុសាសន៍ចំនួន៩១ ដែលធ្វើឡើងដោយរបាយការ៍លើកទីមួយរបស់អង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន ហើយCCIM នឹងធ្វើការអត្ថាធិប្បាយទៅលើអនុសាសន៍៥ចំណុច ដែលអង្គការទាំងពីរមានលក្ខណសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់បំផុត ក្នុងការធ្វើអត្ថាធិប្បាយនេះ។
- អនុសាសន៍ ៤៦ (ក) ពីប្រទេសស្វីស៖ «ធានាថាសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មានដែលបានធានានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវបានគេគោរពយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។»
- នៅថ្ងៃទី១ខែតុលាឆ្នាំ២០១២ លោក ម៉ម សូណង់ដូ នាយកវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំ ត្រូវគេកាត់ឲ្យជាប់ទោសពីបទញុះញង់ និងអប្បគមន៍ ហើយកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ២០ឆ្នាំ។ ការប្រើប្រាស់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌនេះ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារឿងនយោបាយដើម្បីបំបិទមាត់គាត់ ហើយត្រូវគេមានជំនឿទូទៅថាគេចោទប្រកាន់រូបគាត់ដោយសារសកម្មភាពរបស់គាត់។ គាត់ត្រូវគេដោះលែងនៅខែមីនាឆ្នាំ២០១៣ ប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់តុលាការនៅឡើយ។ ករណីរបស់លោក និងការពន្យល់ខាងលើ បង្ហាញនូវភស្តុតាងថាសេរីភាពសារព័ត៌មាន មិនមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឡើយ។
អនុសាសន៍មួយទៀត គឺការចាប់ពិរុទ្ធចំពោះវិទ្យុចំនួនប្រាំដោយក្រសួងព័ត៌មាន ដែលបានបញ្ឈប់ការផ្សាយរបស់គេក្នុងពេលបោះឆ្នោតឃុំខែមិថុនាឆ្នាំ២០១២។ .
- អនុសាសន៍៤៦ (ខ) ពីសាធារណរដ្ឋឆែក៖ «ពិនិត្យឡើងវិញនូវក្រមព្រហ្មទណ្ឌដែលទើបអនុម័តថ្មី ដោយធានាថាវាអនុលោមតាមការដាក់កំហិតចំពោះសេរីភាពបញ្ចេញមតិដែលអនុញាតដោយកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវិល និងសិទ្ធិនយោបាយ។»
នៅឆ្នាំ២០១០ នៅពេលដែលក្រមព្រហ្មទណ្ឌថ្មីត្រូវបានអនុម័ត អង្គការក្នុងស្រុកបានថ្កោលទោសប្រការដែលថាសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន នឹងត្រូវកាត់បន្ថយ។ នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដែលចេញផ្សាយមួយថ្ងៃមុនការអនុម័តច្បាប់នេះ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានព្រមានថា «មនុស្សណាម្នាក់ដែលរិះគន់អំពើ ឬសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការដែលមានបំណងធ្វើឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដល់ស្ថាប័នកម្ពុជាណាមួយ អាចត្រូវគេកាត់ទោសឲ្យជាប់គុករហូតដល់ប្រាំមួយខែ និងពិន័យជាប្រាក់មួយលានរៀល» នៅក្រោមមាត្រា៥២៣នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។ ហេតុដូច្នេះ ជាឧទាហរណ៍ កាសែតមួយមិនអាចរិះគន់សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការបានទេ។ លីកាដូ ក៏បានរកឃើញមាត្រា៨ទៀត ដែលកាត់បន្ថយសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ សម្រាប់CCIMការអនុវត្តនូវការចាប់ពិរុទ្ធខ្លួនឯងដែលធ្វើឡើងជាទូទៅក្នុងចំណោមអ្នកប្រកបអាជីពផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយកម្ពុជា កើតឡើងដោយសារគេភ័យខ្លាចត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ នៅក្រោមក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ដោយសាររាយការណ៍ព័ត៌មានអំពីបញ្ហាដែលលាតត្រដាងនូវសកម្មភាពចម្រូងចម្រាស់របស់រដ្ឋាភិបាល។ ប្រការនេះហើយដែលវិទ្យុសម្លេងប្រជាធិបតេយ្យត្រូវជួលមេធាវីម្នាក់ដើម្បីពិគ្រោះយោបល់ នៅពេលដែលរាយការណ៍ព័ត៌មានស៊ើបអង្កេតម្តងៗ។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមិនគ្រាន់តែមិនត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្ម ឬពិនិត្យឡើងវិញប៉ុណ្ណោះទេ វាថែមទាំងត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ប្រឆាំងលោក ម៉ម សូណង់ដូ ដើម្បីបំបិទសម្លេងគាត់ទៀតផង។
- អនុសាសន៍៤៦ (គ) ពីអ៊ីស្រាអែល៖ «ចាត់វិធានការដើម្បីធានានូវសេរីភាពបញ្ចេញមតិដោយធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់សារព័ត៌មានដែលគេអាចធ្វើការបកស្រាយទូលំទូលាយនូវពាក្យស្រពិចស្រពិល «ធ្វើឲ្យមានការអាមាសចំពោះស្ថាប័នជាតិ»និងការអនុញាតឲ្យមានការចាប់ពិរុទ្ធ ការផ្អាកការបោះពុម្ព និងការដាក់ពន្ធនាគារ នៅក្រោមលេសថាជា«សន្តិសុខជាតិ និងស្ថេរភាពនយោបាយ»។
ច្បាប់សារព័ត៌មានមួយ ត្រូវបានអនុម័តឡើងដោយរដ្ឋសភានៅឆ្នាំ១៩៩៥។ ជាទ្រឹស្តី មាត្រាមួយចំនួនអាចត្រូវគេមើលឃើញថាមានភាពវិជ្ជមាន ហើយវាគួរតែអាចផ្តល់ការការពារយ៉ាងសំខាន់ចំពោះអ្នកដែលធ្វើការផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា មាត្រាមួយចំនួនបែរជាដាក់កំហិតទៅលើខ្លឹមសារទៅវិញ។ យោងទៅតាមច្បាប់នេះ សារព័ត៌មានមិនត្រូវ«បោះពុម្ពផ្សាយអ្វីដែលប៉ះពាល់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ដោយញុះញង់ឲ្យមនុស្សម្នាក់ ឬច្រើននាក់ ប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សានោះឡើយ» (មាត្រា១១) «បោះពុម្ព ឬផលិតព័ត៌មានណាមួយដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ និងស្ថេរភាពនយោបាយ» (មាត្រា១២) «បោះពុម្ព ឬផលិតព័ត៌មានមិនពិតដែលបន្ទាបបន្ថោក ឬមាក់ងាយស្ថាប័នជាតិ» (មាត្រា១៣) និង »អ្វីៗដែលប៉ះពាល់ទំនៀមទំលាប់ល្អរបស់សង្គម» (មាត្រា១៤)។ ការហាមឃាត់ទាំងអស់នេះ មិនត្រូវបានពន្យល់នៅក្នុងច្បាប់នោះឡើយ ដែលអាចឲ្យគេធ្វើការបកស្រាយយ៉ាងទូលំទូលាយ។ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ គេមិនបានចាត់វិធានការណាមួយ ដើម្បីធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នេះឡើយ។
លើសពីនេះ វាមានភាពច្របូកច្របល់ពេញទំហឹង ថាតើគេគួរប្រើច្បាប់ណា នៅពេលដែលអ្នកកាសែតប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទបរិហារកេរ្ត៍។ ឧទាហរណ៍ មាត្រា២០នៃច្បាប់សារព័ត៌មានចែងថា «អំពើណាមួយដែលប្រព្រឹត្តដោយនិយោជក បណ្ណាធិការ ឬអ្នកកាសែត ដែលរំលោភច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ នឹងត្រូវកាត់ទោសទៅតាមច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ។» រហូតមកដល់ពេលនេះ មាត្រានេះមិនត្រូវបានបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់នោះឡើយ ហើយការអនុម័តក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៅឆ្នាំ២០១០ វាធ្វើឲ្យកាន់តែគ្រោះថ្នាក់ថែមទៀត ដូចដែលបានបញ្ជាក់ខាងលើ ហើយជាលទ្ធផលដែលធ្វើឲ្យមានការកាត់ទោសលោក ហង្ស ចក្រា។
- អនុសាសន៍៤៦ (ឃ) ពីម៉ិចស៊ិក៖ «អនុម័តវិធានការផ្លូវច្បាប់ដែលចាំបាច់ ដើម្បីកុំឲ្យអ្នកកាសែតត្រូវគេជំនុំជម្រះទោស ដោយសារតែអនុវត្តអាជីពរបស់ខ្លួន ហើយការរំលោភលើការដាក់កំហិតនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិ មិនត្រូវគេដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។»
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩ មិនមានការព្យាយាមណាមួយដែលគេបានធ្វើដើម្បីធានានូវសុវត្ថិភាពអ្នកកាសែតនោះឡើយទោះបីជាមានការវាយប្រហារថ្មីៗចំពោះអ្នកយកព័ត៌មានក្តី។ ក្នុងខណៈដែលក្រមព្រហ្មទណ្ឌឆ្នាំ២០១០អាចការពារអ្នកសារព័ត៌មានពីការដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌពាក់ព័ន្ធនឹងការងាររបស់គេ ច្បាប់សារព័ត៌មាននៅមានភាពស្រពិចស្រពិល ហើយខ្វះការបំភ្លឺទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។ ពីឆ្នាំ២០១០ ដល់ឆ្នាំ២០១៣ ផែនទីនៃការយារយីដែលបោះពុម្ពដោយមជ្ឍមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា រួមមាន៨៥ករណីនៃការយារយីចំពោះប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដូចជាការចាប់ខ្លួន ការរារាំងមិនឲ្យចូលរួមព្រឹត្តិការណ៍សាធារណៈ ការរឹបអូស ឬបង្កឲ្យខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ ការចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌ និងអំពើហិង្សា ត្រូវបានកត់ត្រាទុក។
នៅឆ្នាំ២០១២ យ៉ាងហោចណាស់មានអ្នកកាសែតចំនួនបីនាក់ដែលត្រូវគេវាយដំ អាស្រ័យដោយសកម្មភាពរបស់ពួកគេ នៅពេលយកព័ត៌មានអំពីបញ្ហាចម្រូងចម្រាស់ ដូចជាការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់។ អ្នកកាសែតម្នាក់ គឺលោក ហង្ស សេរីឧត្តម ត្រូវបានគេរកឃើញស្លាប់នៅក្នុងឃ្លុបឡានរបស់គាត់ នៅថ្ងៃទី១១ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១២ បន្ទាប់ពីគាត់រាយការណ៍ព័ត៌មានអំពីការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់នៅខេត្តរតនគីរី។ ដូចជាភស្តុតាងនៃការដាក់ពន្ធនាគារលោក ម៉ម សូណង់ដូនាយកវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំ និងការសម្លាប់អ្នកកាសែតជាច្រើននាក់ក្នុងអំឡុងពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមក ហើយមិនត្រូវបានគេស៊ើបអង្កេត ឬដោះស្រាយនោះ គ្រោះថ្នាក់នៃការយកព័ត៌មានអំពីបញ្ហាសាធារណៈដូចជាការអភិរក្ស សិទ្ធិដីធ្លី និងស្ថានភាពការងារ នៅតែមានដដែល។ ការបំភិតបំភ័យ និងការគំរាមកំហែងអំពីក្រុមអ្នកកាន់អំណាច និងអ្នកមានអំណាច កើតឡើងទូទៅចំពោះម្ចាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ អ្នកកាសែត និងអ្នកយកព័ត៌មាន ដែលព្យាយាមរាយការណ៍ព័ត៌មានផ្អែកលើការពិត និងដោយមិនលម្អៀង។
ក្នុងខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលមិនអាចចាត់វិធានការដើម្បីធានានូវសុវត្ថិភាពរាងកាយ និងផ្លូវច្បាប់ចំពោះអ្នកកាសែតនោះគេបានទទួលអនុសាសន៍ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅខែឧសភាឆ្នាំ២០១៣ ដើម្បីពង្រាងច្បាប់ស្តីអំពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មានដើម្បីផ្តល់ការការពារចំពោះសុវត្ថិភាពសារព័ត៌មាន។
- អនុសាសន៍៤៧ ពីហុងគ្រី៖ «រៀបរាប់ផែនការសកម្មភាពដើម្បីធានានូវសិទ្ធិប្រើប្រាស់ដោយសេរីនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអេឡិចត្រូនិច និងដើម្បីធ្វើឲ្យបទបញ្ញតិនៃការកាន់កាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអេឡិចត្រូនិចមានភាពសេរី។»
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩ CCIMបានអះអាងថា «ក្នុងខណៈដែលកម្ពុជាបង្កើតទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធិជាមួយចិន ដែលជាប្រទេសដែលមានការគ្រប់គ្រងអ៊ីនថឺណិតយ៉ាងតឹងរឹងតាមរយៈ«មហាកំផែងភ្លើងនៃប្រទេសចិន(“Great Firewall of China”)នោះ វាគ្មានអ្វីដែលសង្ស័យទេដែលថាប្រទេសទាំងពីរនឹងធ្វើការរួមគ្នាលើព័ត៌មានវិទ្យា និងបញ្ហាទាក់ទងនឹងអ៊ីនថឺណិត។រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០១១ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា«ប្រជាធិបតេយ្យឌីកឌីថល» ដោយសារតែមិនសូវមានការដាក់កំហិតអ៊ិនថឺណិត ជាពិសេសបើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ចាប់ពីឆ្នាំ២០១១មក រដ្ឋាភិបាល (តាមរយៈក្រសួងមហាផ្ទៃ) ចាប់ផ្តើមទប់ស្កាត់វ៉ិបសាយមួយចំនួន ជាពិសេសវ៉ិបសាយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមដូចជាblogspot.comនិង KI-Media។ ការប៉ុនប៉ងថ្មីៗនេះក្នុងការដាក់ការត្រួតពិនិត្យអ៊ិនថឺណិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រួមមានសារាចរមួយពីក្រសួងទូរគមនាគមន៍កាលពីខែធ្នូឆ្នាំ២០១២ ដែលចែងថា «តៀមអ៊ីនថឺណិតមិនអាចស្ថិតនៅក្នុងរង្វង់ចម្ងាយ៥០០ម៉ែត្រពីសាលារៀនឡើយ ឬអនុញាតឲ្យអតិថិជនរបស់ខ្លួនលេងល្បែង មើលរូបអាសអាភាស មើលវ៉ិបសាយលក់គ្រឿងញៀន ឬប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ដែលគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខជាតិ ឬ «ប្រពៃណី»។
ដូចរៀបរាប់ក្នុងរបាយការណ៍ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថ្មីរបស់CCHR[1] សន្ទុះនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថ្មី ដូចជាទូរស័ព្ទដៃ និងអ៊ីនថឺណិត កំពុងបង្កើតនូវការវិវត្តិថ្មីមួយអំពីរបៀបដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដំណើរការនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសង្ឃឹមថាវានឹងលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការរាយការណ៍ព័ត៌មានដែលឯករាជ និងមានគុណភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិកាន់តែច្រើនឡើង។ «មានវ៉ិបសាយព័ត៌មានកម្ពុជាដែលឯករាជមួយចំនួន ដែលមានវ៉ិបសាយជាច្រើនប្រើប្រាស់វីដេអូ និងវិទ្យុ ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ហើយដែលជាញឹកញាប់មានភ្ជាប់ទៅនឹងវ៉ិបសាយ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ដូចជាហ្វេសប៊ុក ធ្វីតធឺរ៍ និងយូធូប ដែលតាមរយៈនោះគេក៏ផ្សព្វផ្សាយបទយកការណ៍ផងដែរ។ ដូចគ្នានេះដែរ ស្ថានីយវិទ្យុភាគច្រើន ប្រើប្រាស់អ៊ីនថឺណិតដើម្បីផ្សព្វផ្សាយកម្មវិធីរបស់ខ្លួន ដូចជាVOD, VOA និងសម្លេងសង្គមស៊ីវិល (គ្រប់គ្រងដោយខុមហ្វ្រែល)និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយតាមអ៊ីនថឺណិតផ្សេងទៀត។
ច្បាប់សារព័ត៌មានឆ្នាំ១៩៩៥ កំណត់ថាបទឧក្រិដ្ឋនៃ«ការបរិហារកេរ្ត៍» ត្រូវជំនុំជម្រះដោយច្បាប់រដ្ឋប្បវេណី។ទោះបីជាយ៉ាងណាការកំណត់នេះប្រើប្រាស់សម្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបោះពុម្ពប៉ុណ្ណោះ ដោយទុកឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ព្រមទាំងអ្នកផ្សាយវិទ្យុងាយនឹងត្រូវគេជំនុំជម្រះទោសព្រហ្មទណ្ឌ តាមលក្ខណៈបច្ចេកទេសនោះ។ ព្រឹត្តិការណ៍មួយដែលកើតឡើងនៅខែមករាឆ្នាំ២០១៣ លើកឡើងនូវការព្រួយបារម្ភអំពីអនាគតនៃការប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកនៅក្នុងប្រទេស។ នៅខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០១៣ លោក ផែល ភារុន ជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់រស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ ត្រូវគេកោះហៅទៅកាន់ស្នងការប៉ូលីសបន្ទាប់ពីគាត់បង្ហោះអត្ថបទមួយតាមហ្វេសប៊ុកមួយខែមុន ដោយព្រមានចំពោះទង្វើរបស់ប៉ូលីសនៅក្នុងខ័ណ្ឌមួយនៅភ្នំពេញ។ «បន្ទាប់ពីអានអត្ថបទបង្ហោះនៅក្នុងហ្វេសប៊ុករបស់គាត់ ព័ត៌មានត្រូវគេសរសេរក្នុងគោលបំណងបរិហារកេរ្ត៍ប៉ូលីស។ វាប៉ះពាល់ដល់កេរ្ត៍ឈ្មោះរបស់ខ្ញុំ និងអង្គភាពរបស់ខ្ញុំ។» នាយរងប៉ូលីស បាននិយាយប្រាប់កាសែត ឌឹ ឃែមបូឌា ដេលីកាលពីថ្ងៃទី២៧ខែកុម្ភៈ។
ការយល់ឃើញបែបនេះចំពោះសេរីភាពបញ្ចេញមតិតាមអ៊ីនថឺណិត អាចគ្រោះថ្នាក់ក្នុងការការពារវា។ មានអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកថ្មីម្នាក់ក្នុងរយៈពេល២នាទីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមដែលកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សនេះ ផ្តល់នូវឪកាសជាច្រើនសម្រាប់សេរីភាព និងសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ យោងទៅតាមក្រសួងប្រៃសនីយ និងទូរគមនាគមន៍ ប្រទេសកម្ពុជាមានអ្នកប្រើអ៊ីនថឺណិតចំនួន២,៧លាននាក់មកត្រឹមខែធ្នូឆ្នាំ២០១២។ ចំនួននេះ ស្មើនឹងការកើនឡើង៦០%នៃចំនួនអ្នកប្រើប្រាស់ បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំកន្លងទៅ និង១៨%នៃចំនួនប្រជាពលរដ្ឋសរុប។ ពីឆ្នាំ២០១០ដល់២០១១ អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនថឺណិតនៅកម្ពុជា បានកើនឡើងពី៣២០០០០នាក់ ដល់២លាននាក់។
ង) ការប្រឈមមុខនៃសារព័ត៌មានឯករាជ
ការបំបិទមាត់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជដោយរដ្ឋាភិបាល និងការប្រើប្រាស់សេវាសាធារណៈនិងមន្រ្តីរាជការសម្រាប់ផលប្រយោជន៍នយោបាយ ដែលអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតរិះគន់នោះជាអ្នកទទួលខុសត្រូវដោយផ្ទាល់ចំពោះការបោះឆ្នោតដែលមិនមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ ដែលប្រជាពលរដ្ឋរំពឹងចង់បាន។ រដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កាន់កាប់ការគ្រប់គ្រងយ៉ាងរឹងមាំទៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយហើយមិនបានគាំទ្រសេរីភាពសារព័ត៌មាន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះឡើយ។ បន្ថែមពីលើនេះ អាស្រ័យដោយអាត្រាអក្ខរភាពនៅទាប ហើយមិនមានលទ្ធភាពអាចជាវបាន មានតែប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា២ភាគរយប៉ុណ្ណោះ ដែលភាគច្រើនរស់នៅទីប្រជុំជន បានអានកាសែត ដែលធ្វើឲ្យចំនួនអ្នកអានមានតិច ហើយប្រមូលផ្តុំតែនៅតាមទីក្រុង។ប្រការនេះ បានប៉ះពាល់ចំពោះប្រាក់ចំណូលសម្រាប់ទ្រទ្រង់កាសែតនានា ដែលមិនមានការគាំទ្រដោយគណបក្សនយោបាយ ក្នុងខណៈដែលគេព្យាយាមទាក់ទាញមូលនិធិពីអ្នកផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម ដែលមើលមិនឃើញតម្លៃក្នុងការវិនិយោគទៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយការចែកចាយនៅមានកម្រិត។
ជាលទ្ធផលនៃឥទ្ធពលនយោបាយចាស់គំរឹលទៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអ្នកគ្រប់គ្រងស្ថានីយវិទ្យុនានាបានបង្កើតនិន្នាការមួយ ដែលគេតែងតែគោរពតាមបទបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយនៅតែមានវប្បធម៌នៃការភ័យខ្លាចក្នុងចំណោមអ្នកកាសែត។ក្នុងចំណោមស្ថានីយវិទ្យុ១៦០ដែលបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងព័ត៌មាន (គិតមកត្រឹមឆ្នាំ២០១៣) មានតែស្ថានីយបីប៉ុណ្ណោះដែលអាចចាត់ទុកថាមានភាពឯករាជ ក្នុងនោះរួមមានវិទ្យុសារិការបស់CCIM វិទ្យុសម្លេងស្រ្តីកម្ពុជា និងវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា វិទ្យុសម្បុកឃ្មុំបានប្រឈមមុខចំពោះការរំខាន ការយារយី និងការបំភិតបំភ័យ ដោយរដ្ឋភិបាលជាញឹកញាប់។ ទោះបីជាត្រូវគេបិទជាច្រើនលើក ហើយប្រឈមមុខនឹងការរឹតត្បឹតជាច្រើនដង វិទ្យុសម្បុកឃ្មុំបានដើរតួនាទីសំខាន់មួយក្នុងការត្រួសត្រាយផ្លូវឲ្យមានវិទ្យុឯករាជនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយលក់ម៉ោងផ្សាយដល់គណបក្សនយោបាយដទៃទៀតដែលមិនអាចសុំអាជ្ញាប័ណ្ណបង្កើតស្ថានីយវិទ្យុបាន។នៅឆ្នាំ២០១៣ ទីផ្សារប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅប្រទេសកម្ពុជានៅតូចចង្អៀត និងកំពុងអភិវឌ្ឍទៅមុខ។ ដូចគ្នានឹងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដទែទៀត តម្លៃដើម្បីដំណើរការការផ្សាយនៅខ្ពស់ ហើយឪកាសក្នុងការរកប្រាក់ចំណូលតាមរយៈពាណិជ្ជកម្ម នៅមានកម្រិតទាប ដែលធ្វើឲ្យទីផ្សារក្នុងការលក់ម៉ោងផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម មានការប្រកួតប្រជែងគ្នាខ្លាំង។
អ្នកកាសែតខ្មែរភាគច្រើនដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាកលវិទ្យាល័យសារព័ត៌មានបានស្វែងរកការងារធ្វើនៅស្ថាប័ន និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេស ដែលផ្តល់ប្រាក់ខែខ្ពស់។ ជាលទ្ធផល គុណភាពនៃអត្ថបទព័ត៌មាន នៅមានបញ្ហានៅឡើយ។ លើសពីនេះ អ្នកកាសែតជាញឹកញាប់ទទួលបានប្រាក់ខែទាបបំផុត។ ជាផលវិបាក អ្នកយកព័ត៌មានមានបញ្ហាផ្នែកក្រមសីលធម៌ ហើយមិនអាចរក្សាឯករាជភាពបាន។ ជាឧទាហរណ៍ នៅពេលដែលក្រុមហ៊ុននានារៀបចំសន្និសីទសារព័ត៌មាន អ្នកកាសែតទទួលលុយពីគេដើម្បីទៅចូលរួម។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩មក មានការប្រឹងប្រែងផ្សេងៗដើម្បីធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ។ ក្រុមប្រឹក្សាក្រមសីលធម៌អ្នកកាសែតកម្ពុជា (CJCE) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងបង្កើតយន្តការមួយ ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការពង្រឹង និងលើកស្ទួយក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ និងការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកដែលប្រកបអាជីពផ្នែកសារព័ត៌មាន ជាពិសេសអ្នកកាសែតខ្មែរតាមរយៈការត្រួតពិន្យ និងជួយពួកគេកែតម្រូវនូវការអនុវត្តកាងាររបស់ខ្លួន។ CJCE ធ្វើការត្រួតពិនិត្យ វាយតម្លៃ និងពិភាក្សាអត្ថបទនានាដែលចុះផ្សាយនៅក្នុងកាសែត និងទស្សនាវដ្ដី រួចហើយជូនដំណឹងដល់បុគ្គល ឬស្ថាប័ននានាអំពីការគោរពតាមក្រមសីលធម៌ ទទួលសេចក្តីរាយការណ៍ពីបុគ្គល និងអ្នកកាសែតនានាអំពីការរំលោភលើក្រមសីលធម៌ណាមួយស្នើឲ្យមានសកម្មភាពនៃការដាក់វិន័យសម្រាប់អ្នកកាសែតដែលគេចាត់ទុកថាបានរំលោភលើក្រមសីលធម៌ ដូចជាជូនដំណឹងដល់សមាគម ឬស្ថាប័នដែលអ្នកកាសែតជាសមាជិក រៀបចំការបណ្តុះបណ្តាលចំពោះអ្នកកាសែតអំពីក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ។ បច្ចុប្បន្ននេះ CJCEកំពុងដំណើរការយ៉ាងសកម្ម និងដោយឯករាជ ដើម្បីលើកកម្ពស់ក្រមសីលធម៌អ្នកកាសែត តាមរយៈការត្រួតពិនិត្យស្ថានីយទូរទស្សន៍ចំនួនប្រាំ និងកាសែតចំនួនប្រាំបី។
– ការរើសអើងនៃសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន
សិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន គឺជាសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន ហើយគឺជាសិទ្ធិមួយដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតចំពោះការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៣ បានសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការលើកស្ទួយ និងការពារសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា។ សិទ្ធិទទួលព័ត៌មាននេះ ត្រូវបានចារិកទុក និងបរិយាយបន្ថែមទៀត នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីអំពីសទ្ធិមនុស្ស (UDHR) និងនៅក្នុងកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវិល និងសិទ្ធិនយោបាយ(ICCPR)ដែលមាត្រា១៩នៃសន្ធិសញ្ញាទាំងពីរនេះ បានធានានូវសិទ្ធិមនុស្សគ្រប់រូប ក្នុងការស្វែងរក ទទួល និងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និងគំនិតនានា តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយណាមួយ។
អស់រយៈពេលជិត២០ឆ្នាំបន្ទាប់ពីការអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា សិទ្ធិទទួលព័ត៌មានដោយសេរីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅមិនទាន់សម្រេចបាននៅឡើយ។ បច្ចុប្បន្ននេះ នៅមិនទាន់មានច្បាប់ និងយន្តការណាមួយ ដើម្បីធានានូវសេរីភាពនេះនៅឡើយ។ ចំណេះដឹង និងការចូលរួមពីសាធារណៈលើប្រធានបទនេះ នៅមានការខ្វះខាតនៅឡើយដែរ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០មក អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកតស៊ូមតិមួយចំនួន បានជម្រុញឲ្យមានការធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវសេរីភាពទទួលព័ត៌មាន ប៉ុន្តែមិនទាន់មានការតាំងចិត្តពីរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកធ្វើគោលនយោបាយនានានៅឡើយ។
បរិយាកាសនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បាន និងកំពុងដើរតួនាទីចំបង ក្នុងការតម្រង់ទិសប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងប្រទេស។ ទោះបីជាតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេស (យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងក្របខ័ណ្ឌនយោបាយដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១) ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីអាស្រ័យសភាក្តី គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលបានកាន់អំណាចស្ទើរតែទាំងស្រុងចាប់តាំងពីពេលនោះមក បានបង្កើត និងរក្សាការគ្រប់គ្រងមួយតាមរបៀបផ្តាច់ការ។ សិទ្ធិក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានតាមទូរទស្សន៍សម្រាប់គណបក្សប្រឆាំង បានត្រឹមតែកម្មវិធីសមធម៌ ដែលជាគម្រោងរួមរវាងកម្មវិធីអភិវឌ្ឍអង្គការសហប្រជាជាតិ និងទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា ដែលត្រូវបានគេបង្កើតឡើងដើម្បីផ្តល់សិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ នៅលើទូរទស្សន៍ជាតិ (ទទក)។ កម្មវិធីដែលផ្តល់មូលនិធិដោយអង្គការសហប្រជាជាតិនេះ ដែលបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០៣ ត្រូវបានបញ្ឍប់ជាអចិន្រ្តៃយ៍កាលពីខែវិច្ឆិកា បន្ទាប់ពីកម្មវិធីនេះផ្សាយបទយកការណ៍មួយអំពីក្រុមហ៊ុនសម្បទានដីធ្លីដែលផ្តល់ដោយរដ្ឋាភិបាល នៅឧទ្យានជាតិវីរជ័យ ក្នុងខេត្តរតនគីរី។ នៅថ្ងៃទី១១ខែវិច្ឆិកា អ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធី ត្រូវគេបង្ខំឲ្យសុំអភ័យទោសចំពោះការផ្សាយបទយកការណ៍នេះ បន្ទាប់ពីលោកម៉ុក ម៉ារ៉េត រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងបរិស្ថាន បានផ្ញើលិខិតមួយទៅកាន់លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងព័ត៌មាន ដោយត្អូញត្អែរថារូបភាពខ្លះដែលបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងកម្មវិធីគឺជាវីដេអូបណ្ណាសារនៃការកាប់ព្រៃឈើក្នុងតំបន់ផ្សេងទៀត នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណរដ្ឋមន្រ្តី បាននិយាយថា ទទក ទំនងជានឹងមិនមានកម្មវិធីស្រដៀងគ្នានេះតទៅទៀតទេ។ កម្មវិធីសមធម៌ គឺជាកម្មវិធីទូរទស្សន៍ដ៏តិចតួច ដែលផ្តល់ម៉ោងផ្សាយដល់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងសហជីពកម្មករនៅក្នុងបរទេស។[2]
នៅក្នុងការស្រាវជ្រាវប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឆ្នាំ២០០៩របស់ខ្លួនCCIMបញ្ជាក់ថា «គ្មានក្រសួងណាមួយដែលមានបុគ្គលិកជាមន្រ្តីទំនាក់ទំនងសាធារណៈឡើយ ហើយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះដែលផ្តល់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលសម្រាប់មន្រ្តីទំនាក់ទំនងសាធារណៈ»។ បន្ថែមពីលើនោះ មន្រ្តីនានា កម្ររៀបចំសន្និសីទកាសែតណាស់ ដោយសុខចិត្តលាក់ការសម្ងាត់នូវអ្វីៗដែលដំណើរការទៅនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងខណៈដែលមានការរីកចម្រើនបន្តិចបន្តួចក្នុងការរៀបចំឲ្យមានតំណាងអ្នកនាំពាក្យតាមស្ថាប័ននានា អ្នកកាសែតភាគច្រើនមានការអាក់អន់ចិត្ត ដោយសារក្នុងករណីភាគច្រើន គេមិនអាចរកមន្រ្តីអ្នកនាំពាក្យសុំអត្ថាធិប្បាយបានឡើយ។
បន្ថែមពីលើនោះ ប្រទេសកម្ពុជាមានក្រុមជនជាតិភាគតិចជាងដប់ក្រុមដែលមានភាសារៀងៗខ្លួន។ ទោះបីជាចំនួនជនជាតិភាគតិចនៅក្នុងប្រទសកម្ពុជាមានចំនួនតូច បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសជិតខាងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍សិទ្ធិទទួលព័ត៌មាននៅតែជាបញ្ហាសម្រាប់ក្រុមជនជាតិភាគតិចទាំងនេះ ដែលត្រូវបានគេរើសអើងទៀតផង។ ខេត្តមណ្ឌលគីរី និងរតនគីរីនៅភាគខាងកើត គឺជាខេត្តដែលគួរឲ្យព្រួយបារម្ភជាងគេ អាស្រ័យដោយតំបន់របស់គេមានការពិបាកបំផុតក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធទូរគមនាគមន៍។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្តី បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់សិទ្ធិមួយចំនួនដល់ក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុក និងក្រុមហ៊ុនចម្រុះជាតិសាសន៍ដើម្បីបង្កើតចម្ការ រុករករ៉ែ និងដាក់ទុនវិនិយោគដទៃទៀត ដែលរហូតដល់ពេលនេះ ក្រុមជនជាតិភាគតិចនានាជាអ្នកត្រូវរែកពន់នូវផលប៉ះពាល់នៃការវិនិយោគទាំងនេះ។ក្នុងចំណោមបញ្ហាទូទៅដែលក្រុមជនជាតិភាគតិចជួបប្រទះ គឺការបាត់បងដីធ្លី ការផ្លាស់ទីជម្រកពីដីដូនតារបស់ខ្លួន ការហាមឃាត់មិនឲ្យស្វែងរកអនុផលព្រៃឈើ និងការប្រើអំពើហិង្សាពីក្រុមហ៊ុនដែលបណ្តេញក្រុមជនជាតិភាគតិចចេញពីដីដែលគេអះអាងថាបានទទួលសិទ្ធិស្របច្បាប់ពីរដ្ឋាភិបាល។ ជាលទ្ធផលនៃកង្វះខាតព័ត៌មាន សហគមន៍ជនជាតិភាគតិច នៅតែមិនមានអំណាចក្នុងការសម្រេចអនាគតសហគមន៍របស់ខ្លួន។
នៅថ្ងៃទី២៣ខែធ្នូឆ្នាំ២០១០ សេចក្តីព្រៀងច្បាប់ស្តីអំពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មានត្រូវបានដាក់ជូនរដ្ឋសភាកម្ពុជា ដោយសមាជិកសភាមកពីគណបក្សសមរង្ស៊ី។ ក្នុងខណៈដែលមានសម្ពាធទៅលើរដ្ឋាភិបាលឲ្យអនុម័តច្បាប់នេះចាប់តាំងពីវាត្រូវបានដាក់ជូន សេចក្តីព្រៀងស្រដៀងគ្នានេះត្រូវបានដាក់ជូនទៅរដ្ឋសភាកាលពីមុនៗ ដោយមិនបានជោគជ័យឡើយ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ឆ្លើយតបទៅនឹងការប្រឹងប្រែងនេះ ក្រសួងទំនាក់ទំនងរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងអធិការកិច្ច បានធ្វើសេចក្តីព្រៀងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយមួយស្តីអំពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន។ រហូតមកដល់ពេលនេះ ក្របខណ្ឌនយោបាយមួយនេះ ស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់ក្រសួង ហើយមិនមានការវិវិត្តិទៅមុខលើសពីសេចក្តីព្រៀងដើមឡើយ។
ច) កង្វះតម្លាភាព និងការភ័យខ្លាចអំពីបោះឆ្នោតរដ្ឋសភាឆ្នាំ២០១៣
ទាក់ទងនឹងកង្វះឯករាជភាពរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន ដែលបានពន្យល់ខាងលើ អង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន និងCCIM មានការភ័យខ្លាចថាការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ នឹងមិនមានភាពយុត្តិធម៌នោះឡើយ ដូចដែលបានកើតឡើងកាលពីអតីតកាល។ ក្នុងអំឡុងពេលមុនការបោះឆ្នោតឃុំឆ្នាំ២០១២ ក្រសួងព័ត៌មានបានចេញការហាមឃាត់មួយមិនឲ្យវិទ្យុក្នុងស្រុកផ្សាយបន្តនូវកម្មវិធីផ្សាយរបស់វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវិទ្យុអាស៊ីសេរី អំពីការបោះឆ្នោតឃុំដែលធ្វើឡើងនៅទូទាំងប្រទេសថ្ងៃទី៣ខែមិថុនានោះឡើយ។ស្ថានីយមួយត្រូវបានគេបិទការផ្សាយរយៈពេលមួយថ្ងៃ ចំណែកស្ថានីយមួយទៀតត្រូវគេបង្ខំឲ្យផ្សាយតែកម្មវិធីបទចម្រៀង។ វិទ្យុសម្លេងប្រជាធិបតេយ្យរបស់CCIM ក៏ត្រូវផ្អាកការផ្សាយព័ត៌មានរបស់ខ្លួនទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតឃុំថ្ងៃទី៣ខែមិថុនាផងដែរ។ នៅពេលនោះ លោកស្រី ជា ស៊ុនដាណែត នាយកប្រតិបត្តិមជជ្ឈមណ្ឌលព័ត៌មានស្រ្តីកម្ពុជាបានប្រាប់អង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនថា អ្នកស្រីបានទទួលសំណើមួយពីក្រសួងកាលពីថ្ងៃទី៣១ខែឧសភា ឲ្យផ្អាកការផ្សាយកម្មវិធីវិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាមរិក និងវិទ្យុអាស៊ីសេរីព្រមទាំងកម្មវិធីរបស់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ និងវិទ្យុអូស្រ្តាលី តាមស្ថានីយរបស់មជ្ឈមណ្ឌលនេះ។ លោក កែវ រដ្ឋា នាយកវិទ្យុអង្គររដ្ឋា បាននិយាយថាគាត់ក៏បានទទួលការណែនាំដូចគ្នានេះដែរ។
សិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសម្រាប់គណបក្សទាំងអស់ គឺជាការព្រួយបារម្ភមួយដែលបានលើកឡើងដោយគណកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅក្នុងកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល)នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនស្តីអំពីការបោះឆ្នោតឃុំឆ្នាំ២០១២ ហើយក៏ជាការព្រួយបារម្ភមួយដែលត្រូវបានគេលើកឡើងកាលពីមុនផងដែរ។ យោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលនយោបាយ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានទទួលការផ្សាយព័ត៌មានវិជ្ជមានភាគច្រើនពីថ្ងៃទី១៨ខែឧសភាឆ្នាំ២០១២ដល់ថ្ងៃទី៤ខែមិថុនាឆ្នាំ២០១២ក្នុងខណៈដែលគណបក្សប្រឆាំងធំៗ បានទទួលការផ្សព្វផ្សាយតិចតួច ហើយសុទ្ធសឹងជារឿងអវិជ្ជមាន។ ក្នុងអំឡុងពេលការត្រួតពិនិត្យរបស់ខ្លួនពីថ្ងៃទី១ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១១ដល់ថ្ងៃទី១៥មករាឆ្នាំ២០១២ ខុមហ្រ្វែលក៏បានរកឃើញថាគណបក្សប្រជាជនក្ម្ពុជា បានទទួលម៉ោងផ្សាយលើស្ថានីយទូរទស្សន៍ទាំងអស់ច្រើនជាងគណប្សដទៃទៀត។
ឆ) ច្បាប់ថ្កោលទោសការបដិសេធអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់ខ្មែរក្រហម
យោងតាមអ្នកកាសែតខ្មែរជាច្រើននាក់ ច្បាប់ថ្មីរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុនសែនដែលដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌចំពោះការបដិសេធមិនទទួលស្គាល់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់ខ្មែរក្រហម គឺជាចំណាត់ការនយោបាយមួយសំដៅចំពោះគូប្រឆាំងនយោបាយរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី។ សេចក្តីស្នើច្បាប់ ត្រូវបានគេពង្រាងតែក្នុងរយៈពេលមួយសប្តាហ៍ ហើយច្បាប់នេះត្រូវបានគេអនុម័តជាឯកច្ឆ័ន្ធ ក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចប្រជុំពិសេសរបស់រដ្ឋសភា ដោយគ្មានវត្តមានសមាជិកសភាពីគណបក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវបានគេបញ្តេញចេញពីរដ្ឋសភាបន្ទាប់ពីបង្កើតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិថ្មី។
ច្បាប់ថ្មីនេះ កំណត់ដាក់ពន្ធនាគាររហូតដល់ពីរឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់១០០០ដុល្លា ចំពោះនរណាម្នាក់ដែលត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យជាប់គុក ដោយសារបដិសេធមិនទទួលស្គាល់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ឆ្នាំ១៩៧៥ដល់១៩៧៩។
ទិដ្ឋភាពពីរនៃច្បាប់នេះ បង្កនូវបញ្ហាសំខាន់មួយចំនួន ពោលគឺវិវាទជាមួយគោលការណ៍នៃសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិដោយសេរី និងភាពមិនសមាមាត្ររវាងទោសកំហុស និងការដាក់ពិន័យ។
ការទប់ស្កាត់នូវការបដិសេធមិនទទួលស្គាល់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងការស្អប់ខ្ពើមដែលបង្កឡើង គឺជាគោលដៅចាំបាច់ និងគួរឲ្យស្ងើចសរសើរ។ប៉ុន្តែយើងត្រូវសង្កត់ធ្ងន់ថាគេមិនត្រូវធ្វើដូច្នេះ ដោយមានការរំលោភទៅលើគោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិនោះឡើយ។ ការកែប្រែការពិតប្រវត្តិសាស្រ្តទៅជាគោលការណ៍ដែលដាក់បង្ខំដោយរដ្ឋ បើកផ្លូវឲ្យមានការប្រព្រឹត្តដែលគ្រោះថ្នាក់។ នៅពេលសរសេរអំពីការពិតប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥ដល់១៩៧៩ តើអ្នកកាសែត អ្នកសរសេរប្លក់ ឬអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត នឹងសម្រេចចិត្តដូចម្តេច នៅពេលមានការធ្វើអត្ថាធិប្បាយចាប់ផ្តើម ដែលចាត់ទុកថាជាការ«បដិសេធ» ដែលត្រូវគេដាក់ទោសតាមច្បាប់នេះនោះ?
ការដាក់ពិន័យដោយច្បាប់នេះ មិនចាំបាច់ ហើយក៏មិនសមាមាត្រផងដែរ។ ការកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារដោយសាររំលោភទៅលើសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងកាតព្វកិច្ចអន្តរជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
អនុសាសន៍
១) អនុវត្តឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពនូវអនុសាសន៍ដែលបានទទួលនៅឆ្នាំ២០០៩
២) ធ្វើសេចក្តីព្រៀងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន រួមជាមួយច្បាប់ស្តីពីសេរីភាពសារព័ត៌មាន ដោយមានការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីលើកតម្កើងនូវតម្លាភាព និងក្រិតក្រំវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន។
៣) ធានាថាមិនមាននិទន្តភាព ហើយជនល្មើសត្រូវទទួលទោស និងបង្កើតគណកម្មការឯករាជមួយដើម្បីស៊ើបអង្កេតករណីលោក ហង្ស សេរីឧត្តម ព្រមទាំងអ្នកវាយប្រហារចំពោះអ្នកកាសែត និងអ្នកប្រកបអាជីពផ្នែកសារព័ត៌មានដទៃទៀត។
៤) បើកទូលាយទីផ្សារទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុ ដល់អ្នកផ្សាយព័ត៌មានសហគមន៍ និងឯករាជ រួមទាំងពិនិត្យឡើងវិញនូវការចែកចាយហ្វ្រេកង់វិទ្យុ ដើម្បីឲ្យគេអាចបង្កើតវិទ្យុសហគមន៍ដែលអាចផ្សាយបាន។
៥) បើកទូលាយនូវសេចក្តីព្រៀងច្បាប់អ៊ីនថឺណិតជាសាធារណៈ ដើម្បីឲ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិលអាចចូលរួមផ្តល់យោបល់។
៦) លប់ចោលច្បាប់ដែលដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌចំពោះការបដិសេធមិនទទួលស្គាល់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម។
លេខទំនាក់ទំនង
Hélène Sackstein, តំណាងអង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែននៅទីក្រុងហ្សឺណែវ – sackstein@rsf-ch.ch, Tel : + 41 79 696 61 33
Benjamin Ismail, ការិយាល័យអាស៊ីប៉ាស៊ីភិក – asie@rsf.org, +33 1 44 83 84 70
Clothilde Le Coz, អ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានអង្គការអ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែននៅកម្ពុជា – c.lecoz@gmail.com – +855 (0)886 004 813
